CUMEDDIA SARAUSANA, IL ROMANZO IN DIALETTO DI ANTONIO RANDAZZO
Ogni vota ca vai a ririviri, capisci jautri cosi, jautri sfaccittaturi ca prima nu’ viristi.
‘Ssumma l’arti je na cosa seria pi genti seria.
Menu mali ca ci nni sunu tanti critici seri ca jhanu ‘u spiritu re mecenati e, ricennu
‘a virita a tutti i costi, aiutunu tanta genti a nun farisi illusioni ‘nutilmenti.
Ma allura Musa mia, quannu si virunu certi quattri che culuri fatti straviari re peri
ri ‘na jaddina, o, cu “l’areografo”; quannu si viri ‘n cessu o ‘na para ri strisci culurati straviati
che manu ‘npacchiati, oppuru ‘na cacata ‘nta ‘na buatta, chi c’e ri artisticu?
Nu’ mi riri, ca ‘u spiritu ri Diu, manna messaggi che peri o che pennelli scutulati ‘nta
tila, nu’ mu riri, picchi se chissa je arti, ammogghiu tuttu cosi ie ghiettu macari a mia.
Noh! chissa nu’ je arti, cuntinuo ironia, ti rissi ca l’arti, ‘mpegna ‘a menti, ‘u sapiri
ie tuttu ‘u ciriveddhu ri n’omunu, e, nu’ po ghiessiri lassata o casu.
‘U vaiu je, ca cettuni, carunu ‘nte manu ri parulari arrivisti ca pi nun farivi capiri
nenti, vi parrunu ri “frattali”, ca poi sunu i frattaghi, pi capirini ‘u centu peddhi.
Ti fanu ‘u giru laggu, ricenniti, senza riri nenti, ie, senza pigghiari posizioni, co
sulu scopu ri fari rinari.
A voti, vi vulissunu spiegari cosi ca gia parrunu suli.
Certi ‘ntellettuali, pi rririri, c’avissunu l’obbligu ri riri sempri a virita, sunu i primi
a diri minchiati.
‘U veru ‘ntellettuali, chiddhu ca i maiuscola, chiddhu ri sustanza, je chiddhu ca
trasmetti valori positivi cu l’esempiu ri vita, ‘n veru murellu ca sibbissi.
Je chissu, c’avissa aiutari all’autri a capiri e ghiri avanti trasmittennici ‘a vera cultura,
no comu fanu tanti prufissuri ca parrunu teorizzannu ‘i cosi sturiati a scola a pappaiaddhu,
Propria chissi, sunu i primi ca ‘nveci ri educari v’ammacchiunu.
Finitaccilla vah!
Tanti, c’hana sturiatu, sunu ‘n pugnu ri ‘ntrunati, ca fanu i cosi pi fozza, facennisi
puttari a spassu ro ciriveddu, re vistita, ie, ri l’anchi.
Pigghia tanti grandi artisti ro passatu, per esempiu, leonardo, raffaello, michelangilo,
caravaggio, c’e bisognu ca veni coccarunu a spiegari chiddhu ca ficiunu?
Nnu viriti cu’e vostri occhi, quantu foru ranni, ie, continuunu a jessiri, picchi putiti
tuccari ie maniari.
Chiddu ca ficiunu iddhi, sopravvivi ‘nta l’idei, ie, ne pinseri ca manifestaru ‘nta l’ opiri
e, puru tu, e, cu nu’ sapi nenti, po capiri.
133
‘Nta ‘stu riscussu, fussi r’accordu puru san tommaso, abituatu a vuliri tuccari ie
maniari.
Quannu nu’ capisci ‘u significatu, nu’ gne cuppa ri cu fici ‘a cosa, ma to ca nun
arrivi a capiri, sulu allura, je utili cu ‘a sapi spiegari.
Chi c’e ri spiegari ‘nto Criatu? Je beddhu picchi je beddhu, ie finiticcilla ca cunsulazioni
re fissa, “ca nun je beddhu chiddhu ca je beddhu, ma chiddhu ca piaci”.
Minchiati!
‘U suli, po alluciariti, bruciariti, ‘nfastiddiriti, ma nu’ po riri ca nun je beddhu.
‘U scienziatu, ti po veniri a spiegari comu, quannu ie picchi je chiddhu ca je, ma
nu’ ti po diri ca je niuru, picchi si viri ca sbamba ie fa luci.
‘U niuru, je assenza ri luci, ie, peccio ri culuri, picchi i culuri parunu sulu ca luci.
Cetti vavusi, vi venunu a diri, ca l’artista ha vulutu ammucciari ‘u significatu, ca
vuleva riri…., chissu significa, ca ………….., ma ca ‘ncucchiunu!
Tanti artisti, raveru bravi, n’aviti ‘i provi, ‘nta vita mureru ri fami ie s’appona svinniri
pi ‘n tozzu ri pani ‘i cosi ca vo na fattu cu tantu amuri.
I soliti vastasi, figghi ri ludda, nun putennili sfriculiari quannu jerunu vivi, allura
avissunu cancillatu puru u nomu, s’arriccheru doppu che puvureddhi mureru.
Ora, certi opiri, venunu valutati miliardi, a facci i cu nu’ voli, comunqui, je meritu
ri tanti onesti o sdisanesti “mecenati” se ora putiti riviriri tanti capolavori.
O populu resta a surisfazioni, ca si n’adduna subitu cu’je ca vali ie cu no.
Chistu, vali pi tuttu cosi, puru pe’ Santi ra chiesa.
‘I Santi, venunu acclamati ro populu, ‘u papa, si limita a fimmari ‘a “bolla”, accussi
succeri nall’arti vera.
Tanti, facissunu bonu a ghittari pennelli, sgubbii, scappeddi ie mazza, ma forsi je
megghiu ri no, ammenu nu’ fanu iautru dannu.
Fonte Aretusa anni 50
PUBBLICITA, CA JE L’ANIMA RO CUMMERCIU
PANI SODDI E FANTASIA
Ora viviti anticchia ri iacqua, ca poi ti parru ri giunnali ie re telivisioni.
Mentri mi stava vivennu l’acqua, ‘ntisi ‘na vuci ri fimmina, ca riceva, ‘ntoniu, ‘ntoniu!
Mi girai senza viriri a nuddhu, ie, ‘a musa ricumincio a parrari ricennu: ‘nto munnu,
nu’ sapiti chiu quali je ‘u biancu ie quali je ‘u niuru, unni je a virita ie unni ‘a minzogna,
ie, faciti chiddhu ca vonu cetti jautri, ie, senza addunarivinni, siti plagiati cu tuttu
chiddhu ca v’ancucchiunu, cu chiddha ca chiamunu ‘nfummazioni.
Putiti sapiri, sulu chiddhu ca cummeni a ‘na pocu ri pupari.
Menu sapiti, ie megghiu je.
Tuttu je sturiatu a tavulinu, p’abbarulirivi, e, nun farivi pinzari.
Gia, fanu ‘n modu, ca ‘i picciriddhi sunu addhivati a nun pinzari, e, ‘nveci ri educalli
a crisciri, i tenunu ‘mpignati a ghiucari co telefoninu, ‘u tablet, video-jocu elettronicu,
basta ca si stanu femmi, e, nun ci rumpunu ‘i scatuli all’autri.
Ci manca sulu, ca a ognarunu ri vuiautri, mettunu ‘na spina collegata cu ‘nu buttuni,
pi cumannarivi ri unni ie gghe.
Gia, co satelliti, virunu quanti voti jti o cessu, ie, st’hanu sturiannu, tessiri ie patenti
elettronichi, pi cuntrullariri megghiu. Manca picca, c’ammentunu, ‘na machina pi cuntrullarivi
‘i pinseri.
‘Ncuminciasturu, cu ‘e recinti ri filu spinatu, cu’e mura, cacciri, campi ri concentramentu,
ie, ora, cu l’elettronica cumplitasturu l’opira.
Manu mali, ca nu’ ponu mai jessiri pattruni ri mia, ca sugnu ironia, ie, sugnu sulu
‘n posti particulari, unni cetta genti, nu’ avennu ‘u spiritu adattu, nu’ ci po mai arrivari.
Amiricani, caperu subitu, chi significa pusseriri a ‘nfummazioni, ie, cu chissa, ha
na colonizzatu ‘n munnu, ca bramusia ca ihanu pi fari soddi..
‘I vostri paisani ca foru a merica, ‘u chiamunu “bisinissi”. Tantu sunu ‘mbriachi ri
soddi, ca nu’ taliunu a nuddhu ‘nta facci. Sa na sturiatu bona, ie, cu ‘n cocciu ri meli, ca
sunu dolliri, pigghiunu, no una, ma centu muschi.
Cumeddia Sarausana
Antonio Randazzo
17 continua